Ajurweda – 5 elementów natury i doshe, czemu poznanie ich jest tak ważne w naszym życiu?

Czy zastanawiałeś się kiedyś, jak powstał wszechświat i co oznacza 5 elementów natury?

Zgodnie z filozofią ajurwedyjską cały wszechświat złożony jest z energii pięciu wielkich żywiołów – przestrzeni, powietrza, ognia, wody i ziemi, które są najmniejszymi elementami materii.

Ajurweda posługuje się cechami tych 5 elementów (panca mahabhutas) do określenia tak naprawdę, wszystkiego, co znajduje się w naszym ciele, pożywieniu czy w otoczeniu. Jeśli coś jest scharakteryzowane jako „ziemia” czy „ogień” to oznacza, że coś przejawia cechy takie jak: stabilność, ciężkość lub gorąco czy pieczenie.

Każdy element można również odnaleźć w praktyce jogi i dzięki odpowiednim asanom (poznasz je w dalszej części artykułu) odpowiednio przywracać równowagę w ciele i umyśle.

Cechy 5 elementów natury

Każdy z 5 elementów ma przypisane cechy, które go charakteryzują:

• Ziemia – wszystko, co jest stałe, stabilne, twarde, ciężkie
• Woda – wszystko, co posiada cechy płynności, lepkości, niestabilności
• Ogień – wszystko, co jest gorące, ostre, pikantne, ciepłe
• Powietrze – wszystko, co jest związane z ruchem, suchością, szorstkością
• Przestrzeń – wszystko, co jest lekkie, miękkie, delikatne

Ajurweda opiera się na wnikliwej obserwacji natury oraz na koncepcji, że wszystko jest ze sobą powiązane i współzależne – jesteśmy mikrokosmosem w makrokosmosie.

To właśnie starożytni mędrcy, określani jako Ryszi, rozpoznali obecność pięciu żywiołów w przyrodzie. Ludzkie ciało jest kombinacją tych pięciu elementów. 

Oznacza to, że przestrzeń wypełnia wszystkie puste miejsca w ciele np. dziurki w nosie. Powietrze jest odpowiedzialne za ruch m.in. w płucach, stawach, sercu. Od siły ognia (Agni) zależny jest przede wszystkim proces trawienia. Woda jest częścią krwi, śluzu czy śliny. Natomiast ziemia obecna jest we wszystkich stałych strukturach takich jak kości, mięśnie czy tkanki.

Te 5 elementów natury łączy się ze sobą, w różnych proporcjach tworząc trzy energie zwane Doshami.

• Vata charakteryzuje się przewagą przestrzeni i powietrza.
• Pitta to ogień.
• Kapha reprezentuje przewagę wody i ziemi.

Wszyscy posiadamy cechy vata, pitta i kapha, ale jedna energia jest zwykle dominująca, druga mocno obecna, a trzecia jest zwykle najmniej widoczna. Tak jak każdy ma unikalny odcisk palca, każda osoba ma szczególny wzorzec energii (Prakriti), który jest trochę jak kod genetyczny. Jest on „obecny” już od chwili poczęcia i pozostaje niezmienny przez całe życie.

Wszyscy posiadają te trzy energie tylko w różnych proporcjach. Manifestują się one poprzez cechy fizyczne, emocjonalne, temperament oraz inne czynniki. Prakriti określa stan równowagi w organizmie. Żyjemy w czasach, w których wiele czynników, zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych, działa na nas, aby zakłócić tę równowagę i prowadzi do „wytrącenia” z naturalnego stanu.

W stanie nienaturalnym doshe są podwyższone lub niezrównoważone, a to prowadzi do rozwoju wielu chorób. W Ajurwedzie taki zakłócony stan określany jest mianem Vikriti.

Znajomość ajurwedy pozwala zrozumieć, jak zadbać o równowagę ciała, umysłu i świadomości zgodnie z własną indywidualną konstytucją oraz jak zmienić styl życia, aby doprowadzić do równowagi a następnie ją utrzymać.

Zrozumienie koncepcji stworzenia jest tak naprawdę kluczowe i pozwala zrozumieć podstawowe zasady medycyny ajurwedyjskiej. Możesz je wykorzystać jako drogowskazy, które poprowadzą Cię w kierunku idealnej równowagi.

Co charakteryzuje osobę, u której dominuje dosha Vata?

Z 5 elementów natury Vata jest połączeniem przestrzeni i powietrza. Osoby typu Vata są bardzo aktywne, lubią być w ciągłym ruchu. Mają suchą, matową skórę, skarżą się na słabe krążenie w kończynach. Z reguły mają szybką przemianę materii i są szczupłe.

Nie lubią zimna, wilgoci i suchego wiatru. Mają zmienny apetyt, jedzą nieregularnie, co niestety negatywnie wpływa na trawienie. Ich sen jest dość płytki, zdecydowanie nie są typem śpiochów.

Są bardzo wrażliwe i emocjonalne, zdecydowane w działaniu, inteligentne, szybko się uczą, ale też szybko zapominają. Podobnie łatwo wpadają w gniew, ale też szybko wybaczają. Nie lubią tłocznych i hałaśliwych miejsc. Są kreatywne i twórcze. Głowa Vaty pełna jest pomysłów, które często z powodu braku konsekwencji nie są realizowane. Vata często martwi się na zapas, odczuwa lęk, również w sferze materialnej (tym bardziej że rozsądne planowanie wydatków nie jest jej mocną stroną😉).

Jak zrównoważyć Vate?

Ajurweda opiera się na kluczowej teorii „podobne wzmaga, a przeciwstawne leczy”. W związku z tym wszystkie praktyki przeciwstawne naturze Vaty będą jej służyć.

Przede wszystkim „rozbiegana” Vata potrzebuje rutyny i konsekwencji w działaniu. Powinna znaleźć czas na odpoczynek i zadbać o siebie. Vata najlepiej będzie się czuła w bezpiecznym i spokojnym miejscu. Powinna unikać zimnych i wietrznych miejsc. Warto również wprowadzić dietę, która uspokoi Vatę.

Posiłki powinny być ciepłe, nie surowe, z dodatkiem dobrych tłuszczy. Ponieważ Vata jest sucha, lekka i chłodna to powinna wybierać produkty rozgrzewające, cięższe i bardziej oleiste.

Jeśli chodzi o aktywność fizyczną, to dla Vaty odpowiednie będą ćwiczenia oparte na umiarkowanym wysiłku. Idealnie sprawdzi się praktyka jogi, która kojąco wpłynie na jej układ nerwowy. Również masaże ajurwedyjskie działają korzystnie i uziemiająco na energiczną Vate.

Co charakteryzuje osoby, u których dominuje dosha Pitta?

Pitta z 5 elementów natury to ogień. Osoby Pitta mają przede wszystkim ciepłą skórę (podatną na alergie, wysypki, oparzenia i zaczerwienienia) i dużo wewnętrznego ognia, przez co m.in. mocniej się pocą. Ich włosy są cienkie, przedwcześnie siwieją lub wypadają.

Są średniej budowy ciała. Nawet jeśli łatwo przytyją to i tak nie mają problemów ze zrzuceniem nadprogramowych kilogramów. Śpią dobrze i mogą mieć problem z wybudzeniem. Osoby typu Pitta są bardzo pewne siebie i niecierpliwe. Mówią głośno i lubią być w centrum uwagi. Tembr głosu jest zdecydowany, ostry, często przenikliwy. Są zdecydowani w działaniu, często obejmując pozycję lidera. Lubią rywalizację.

Rozdrażniona Pitta często bywa agresywna. Łatwo wpada złość i jest pamiętliwa. Lepiej wtedy nie stawać na drodze tej ognistej doshy 😉. W odróżnieniu od bujającej w obłokach Vaty Pitta dokładnie wie, czego chce. Tworzy plany i konsekwentnie dąży do ich realizacji. Rozsądnie wydaje pieniądze, głównie na dobra luksusowe.

Pitta jest doshą odpowiedzialną za prawidłowy metabolizm i przemiany zachodzącą w ciele. Pitta kontroluje przede wszystkim sposób, w jaki trawimy jedzenie, ale również emocje. Może zaostrzać się poprzez tłumienie uczuć czy z powodu nadmiernych ambicji. Dlatego Pitta powinna unikać konkurencji i agresji. Ważne jest zachowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.

Pitta jest ostra, cierpka i przenikliwa. Aby doprowadzić ją do pierwotnego stanu równowagi, należy wybierać wszystko, co chłodzące, słodkie czy stabilizujące. Pitta powinna zwrócić szczególną uwagę, aby nie tworzyć dla siebie niepotrzebnej presji czasu. Powinna unikać nadmiernego planowania a skupić się na organizacji czasu wolnego. W diecie gorąca Pitta powinna unikać potraw dodatkowo ją rozgrzewających, ostrych i cierpkich. Planując wakacje, powinna raczej wybierać chłodniejsze destynacje.

Co charakteryzuje osobę, u której dominuje dosha Kapha?

Kapha z 5 elementów natury zawiera w sobie żywioł, ziemi i wody co przejawia się w jej stabilności. Osoby typu Kapha są z reguły dobrej budowy ciała, bardzo wytrzymałe. Jeśli tylko zapewnią sobie odpowiednią dawkę ruchu, mogą odnosić dobre wyniki w sporcie. I to właśnie ruch i nieprzejadanie się jest tak ważne gdy dominuje ten typ konstytucji – w przeciwnym razie nieco leniwa i ospała Kapha może mieć tendencję do tycia.

Jeśli chodzi o fizyczność, Kapha posiada jasną, gładką i dobrze nawilżoną skórę, grube i faliste włosy, pełne usta oraz mocne i białe zęby. Duże, piękne oczy to jej znak rozpoznawczy. Ma przyjemny, ciepły i melodyjny głos, który przykuwa uwagę rozmówców.

Osoby typu Kapha są bardzo rodzinne, pełne miłości i współczucia. Są spokojne, romantyczne, pogodne. Wypowiadają się rzeczowo i rozważnie. Kapha zabiera głos wtedy gdy ma coś konkretnego do przekazania. Jest cierpliwa i wierna. Ma stałe grono przyjaciół i jeśli wiąże się z partnerem to najlepiej na całe życie. Jak sobie coś postanowi ,to jest w tym konsekwentna. Uziemiająca energia osób typu Kapha sprawia, że chce się wśród nich przebywać🙂. Kapha śpi głęboko i często zbyt długo. Lubi słodki smak, który akurat w jej przypadku jest zgubny. Brak równowagi u osób typu Kapha prowadzi do letargu, poczucia smutku i przygnębienia.

Jak zrównoważyć Kaphe?

Ze wszystkich powyższych informacji nasuwa się jeden wniosek – Kapha potrzebuje przede wszystkim dużo aktywności. Kapha musi unikać stagnacji. Powinna postępować zgodnie z codzienną rutyną, najlepiej rozpoczynając dzień przed 6 rano. Drzemki w ciągu dnia nie są wskazane dla Kaphy. Ponieważ Kapha jest ciężka i oleista powinna faworyzować potrawy lekkie, suche lub ciepłe. Zdecydowanie zaleca się redukcję słodkich dań oraz tych, które zawierają nabiał. Poza tym, ze względu na wolniejszy metabolizm Kapha powinna zapomnieć o podjadaniu między posiłkami.

5 asan dla dosh na równoważenie 5 elementów

Oto asany, które warto włączyć i często wykonywać w swojej praktyce. Pomogą balasnować dany element, dzięki czemu łatwiej będzie uspokajać daną doshę. Wszystkie te asany łagodzące (i więcej) znajdziesz w programie Yoga Dance w Studio Jogi Online.

Jaką doshą jesteś?

Pamiętaj, aby zawsze słuchać swojego organizmu i dokładnie obserwować jakie sygnały wysyła. Przyjrzyj się sobie i na podstawie powyższych opisów zastanów się, jaką doshą jesteś. Wprowadzenie i adaptacja zmian mających na celu powrót do stanu równowagi wymaga czasu, ale efekt zaprocentuje w postaci zdrowia i lepszego samopoczucia.

Przygotowaliśmy pomoc w równoważeniu 5 elementów, które tworzą każdą doshe.

6 sesji Yoga Dance Flow jest jak forma autoterapii. Synergistyczna uzdrawiająca moc jogi i tańca – dwóch odmiennych form – które łączą się w tym programie, pozwoli Ci obudzić w sobie radość życia. Dołącz do PortalYogi – Studio Jogi Online i pracuj nad zbalansowaniem elementu ziemi, wody, ognia, powietrza i przestrzeni. Odkryj swój żywioł!

P.S. Oprócz tego programu w Studio Jogi Online znajdziesz setki wyzwań, planów praktyki, sesji jogi, medytacji i Pilates.